Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και εκμετάλλευση φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη

Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και εκμετάλλευση φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη Ο τουρκικός αναθεωρητισμός σε Αιγαίο, Κύπρο και Ανατολική Μεσόγειο έχει μακρά ιστορία στο μεγαλύτερο του μέρος γνωστή στη διεθνή κοινότητα. Σε αυτή τη συγκυρία παρουσιάζεται σε μια από τις ποιο επιθετικές του στιγμές, με διευρυμένες απαιτήσεις – που παρουσιάζονται ως «διεκδικήσεις», σε όλο σχεδόν το φάσμα των ζωτικών Ελληνικών Εθνικών συμφερόντων και θέτοντας ζητήματα εθνικής κυριαρχίας και ασφαλείας, καθιστώντας την Τουρκία επικίνδυνο αναθεωρητικό κράτος (revisionist state) για την ελληνική εθνική ασφάλεια, αλλά και την παγκόσμια τάξη καθώς έχει παγκόσμιας εμβέλειας αναθεωρητικές φιλοδοξίες. Αιχμή του δόρατος του σύγχρονου τουρκικού αναθεωρητισμού αποτελεί το θεώρημα της Γαλάζιας Πατρίδας (MAVI VATAN) που περιλαμβάνει όλες τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της ισλαμικής νέο-οθωμανικής Τουρκίας, σε Αιγαίο και Μεσόγειο. Ακραία, επιχειρούμενη πρακτικά πλέον, εφαρμογή του θεωρήματος η συνομολόγηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Η ψευτοοριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης (!) δεν είναι αντίθετη μόνον στις ρυθμίσεις του δικαίου της θάλασσας (γραπτό – εθιμικό δίκαιο και νομολογία διεθνών δικαστηρίων) αλλά και σε αντικειμενικούς γεωγραφικούς περιορισμούς (αρκεί οποιοσδήποτε ειδήμονας ή όχι να δει τον χάρτη). Είναι ενδεικτικό ότι από πλευράς Λιβύης το μνημόνιο υπογράφηκε στις 27.11.2019 από τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας κο Σαράτζ διορισμένο Πρόεδρο απευθείας από τον ΟΗΕ με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας με αριθμό 2219/2015. Ο σχετικός διορισμός προέβλεπε θυτεία για χρονικό διάστημα δύο ετών (1+1 που δεν ανανεώθηκε με νέα απόφαση του ΣΑ) καθώς ο πρόεδρος Σαράτζ απέτυχε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που ανέλαβε με τη Συμφωνία του Μαρόκου και ιδίως την απομάκρυνση παραστρατιωτικών σωμάτων τρίτων χωρών από τη χώρα. Ο πρόεδρος Σαράτζ επίσης, λειτουργούσε χωρίς την συγκατάθεση, αντίθετα με εχθρική στην Κυβέρνηση την Λιβυκή Βουλή. Χαρακτηριστική, μεταξύ άλλων, η δήλωση του τότε Προέδρου του Λιβυκού Κοινοβουλίου κου Αγκίλα Σάλεχ η δήλωση «Η κυβέρνηση του Σάρατζ δεν είναι εξουσιοδοτημένη να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες», στην αγγλόφωνη αιγυπτιακή εφημερίδα «Egypt Today» καθώς «Κάθε συμφωνία που έχει υπογραφεί από οποιαδήποτε χώρα πρέπει να κυρωθεί από τη νομοθετική αρχή προκειμένου να τεθεί σε ισχύ», όπως προσέθεσε. Όμως η «παράλογη» αυτή «διμερής» διεθνή σύμβαση, ανεξάρτητα της τυπικής και ουσιαστικής νομιμότητας που έχει ή στερείται, αποτελεί για την Ελλάδα στρατηγική αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της διότι, μεταξύ άλλων: • Αποτελεί έκφραση υφιστάμενου πραγματικού σχεδιασμού κρατικής πολιτικής του νέου τουρκοϊσλαμικού καθεστώτος να «αναθεωρήσει» περιορίζοντας ή/και με το να τα καταστήσει άνευ αντικειμένου τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σε ξηρά – αέρα – θάλασσα. • Υποστηρίζεται στο «πεδίο» (εκτός από το «τραπέζι») από την ωμή στρατιωτική ισχύ και τις μεθοδικά σωρευμένες αυτόνομες τουρκικές δυνατότητες τις οποίες και υπερβάλλοντας τις διαφημίζει επιστημονικής έρευνας και γεωτρήσεων στην «αμφισβητούμενη» υφαλοκρηπίδας με ίδια μέσα (σήμερα) τις οποίες και υπερβάλλοντας τις, τις διαφημίζει ανάλογα. • Ενισχύεται από την ευρύτερη τάση περιφερειακού και παγκόσμιου αναθεωρητισμού. • Εκμεταλλεύεται την ψυχραιμία και υπευθυνότητα της Ελληνικής πλευράς η οποία στο εσωτερικό της χώρας γεννά μεγάλη αμφισβήτηση για τους κυβερνητικούς χειρισμούς με κατηγορίες για έλλειψη αξιόπιστης κρατικής διακομματικής συναίνεσης εθνικής στρατηγικής. • Στοχεύει να ματαιώσει την Ελληνική Πολιτική στην Αν. Μεσόγειο, όπως αυτή είχε εξελιχθεί κατά το πρόσφατο παρελθόν. Η πολιτική αυτή ταυτόχρονα 1. Προστάτευε και ενίσχυε τις προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία αφού οριοθέτησε τις θαλάσσιες αποκλειστικές οικονομικές ζώνες της επιχειρεί κατά λογικό επόμενο στάδιο να τις αξιοποιήσει και εμπορικά, παρέχοντας άδειες έρευνας και εκμετάλλευσης σε διεθνείς εταιρίες διαμερισματοποιημένων θαλασσίων τεμαχίων της ΑΟΖ της, 2. Δημιουργούσε βήμα – βήμα τις απαραίτητες συμμαχίες με κλειδιά την στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ και τις τριμερείς συνεννοήσεις Ελλάδας και Κύπρου με περιφερειακές δυνάμεις (Ισραήλ, Λίβανο και Αίγυπτο) στα πλαίσια και του σχεδιασμού του EASTMED, τις συνεργασίες με ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ και Αίγυπτο για την δημιουργία πολυμερούς πλαισίου ασφαλείας και συνεργασίας εκμετάλλευσης των πόρων της Ανατολικής Μεσογείου (με δυνατότητες συμμετοχής και της Τουρκίας υπό τον αυτονόητο όρο του σεβασμού των νομίμων δικαιωμάτων των υπόλοιπων περιφερειακών κρατών με δικαιώματα ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο επ ωφελεία των λαών των δικαιούχων χωρών και της ασφάλειας στην περιοχή). Το τουρκολιβυκό μνημόνιο, μαζί με την υποστήριξη στο έδαφος της Λιβύης από την Τουρκία με στρατιωτικά και παραστρατιωτικά μέσα, μεταφέρει εν τοις πράγμασι τουρκικό μήνυμα ότι αποτελεί «ηγεμονική» δύναμη που πρέπει να έχει πρωτεύοντα ρόλο στην επιχειρούμενη αξιοποίηση των πόρων της Ανατολικής Μεσογείου. Μήνυμα που επιχειρεί να στηρίξει στην πολιτική της δύναμης της ισχύος, εκμεταλλευόμενη το κενό ισχύος που παρατηρείται στη συγκυρία και που φαίνεται ότι αφήνουν οι Μεγάλες Δυνάμεις με παρουσία στη Μεσόγειο και ιδίως οι ΗΠΑ υπό την Προεδρία του Προέδρου Τράμπ. Η Τουρκία αισθάνεται και φιλοδοξεί να «καλύψει» την μείωση της δυτικής επιρροής όπως την θεωρεί αλλά και να την διευρύνει ενεργητικά. Στο πλαίσιο αυτό το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο στοχεύει να παρέχει στην τουρκική στρατηγική «νομιμοποιητική» βάση στις αρπακτικές ( predator) διεκδικήσεις της, καθώς πιστεύει ότι είναι ικανή να τις επιβάλλει ιδίως ενόψει της σχετικής υποχώρησης του δυτικού παράγοντα από τη Μεσόγειο, όπως θεωρεί και επιθυμεί. Δημιουργεί δηλαδή την επίφαση της νομιμότητας για την προβολή των απαιτήσεων της που στηρίζονται στην (φαινόμενη ή φανταστική ή πραγματική) ισχύ της. Αντίθετα η Ελληνική κυβέρνηση υποτίμησε την πασίδηλη σημασία του Τουρκολιβυκού μνημονίου. Είχε δε ήδη δείξει πρωτοφανή αφέλεια στον προληπτικό χειρισμό της εύκολα διαγνώσιμης τουρκικής στρατηγικής. Ο Έλληνας ΥΠΕΞ είχε ζητήσει και είχε λάβει, όπως είπε, προφορικές διαβεβαιώσεις από την Λιβυκή πλευρά, ότι δεν θα προέβαιναν στην συνομολόγηση μιας τέτοιας συμφωνίας. Κατόπιν παρουσιάσθηκε ως εξαπατημένος και αιφνιδιαζόμενος, ως μη όφειλε, από την εύκολα προβλέψιμη ενέργεια. Τα ταξίδια Σαράτζ στην Τουρκία και τανάπαλιν, οι υπαρξιακού χαρακτήρα ανάγκες στήριξης της ομάδας Σαράτζ – GNA από οποιονδήποτε πρόθυμο, η Τουρκική καταγωγή Σαράτζ, οι δηλωτικές παράνομες στρατιωτικές ενισχύσεις και η συνακόλουθη αύξηση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στην Λιβύη, υποτιμήθηκαν. Αλλά και μετά την συνομολόγηση, δεν ανεγνώσθηκε ορθά η στρατηγικού χαρακτήρα πρόκληση. Υποτιμήθηκε ως απέλπιδα προσπάθεια της Τουρκίας να επωφεληθεί από ένα αδύναμο καθεστώς στη Λιβύη που παρέπαιε. Δεν μελετήθηκε και αναλύθηκε σωστά το παράδειγμα της Συρίας. Υποτιμήθηκαν οι Τουρκικές δυνατότητες να υποστηρίξει αποτελεσματικά τον προστατευόμενο της. Έτσι η Ελλάδα δεν πέρασε επαρκώς το μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη να αποτρέψει τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Έδειξε απροετοίμαστη ή/και φοβική στις Γερμανικές και Ιταλικές αντιδράσεις και δεν επιχείρησε στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της οποίας είναι μέλος, το πάγωμα των οικονομικών ενισχύσεων της ΕΕ προς την Λιβύη, δεν αντέδρασε στον προκλητικό αποκλεισμό της χώρας από την διάσκεψη του Βερολίνου. Δεν έλαβε έγκαιρες πρωτοβουλίες να ενεργοποιήσει τα συγκλίνοντα συμφέροντα Αιγύπτου και Γαλλίας σε μια αξιόπιστη στρατηγική ανάσχεσης της Τουρκίας στην Λιβύη, περιμένοντας εσφαλμένα να λειτουργήσουν από μόνα τους τα πράγματα υπέρ της Ελλάδας … Η Ελλάδα παρατηρούσε τους Τούρκους στην Λιβύη, την μεταφορά πολλών χιλιάδων εμπειροπόλεμων εγκληματικών ισλαμιστικών στοιχείων από την Συρία, στρατιωτικό υλικό και προσωπικό που μεταφέρονταν με όλους τους τρόπους. Η Τουρκία ενώ σταθεροποιούσε την Κυβέρνηση του προέδρου Σαράτζ παρουσιάζετι να «διεκδικεί» ΑΟΖ έξι μίλια από την Κρήτη ! Προσπαθεί περαιτέρω να παρουσιαστεί ως παράγοντας «προστασίας» Αμερικανικών, Γερμανικών, Ιταλικών και Ισπανικών γεωπολιτικών και εμπορικών συμφερόντων στην Λιβύη αλλάζοντας την ποιότητα των σχέσεων της με τις χώρες αυτές. Παρόλα τα ανωτέρω η συνομολόγηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας, η οποία κατέστη δυνατή με σημαντικές ελληνικές «παραχωρήσεις» προς την Αιγυπτιακή κυβέρνηση (μεταξύ των οποίων μικρή αλλά επώδυνη μείωση της επήρειας της Κρήτης στην τελική οριοθέτηση) αποκαθιστά την λογική της γεωγραφίας: δηλαδή την σχεδόν αυτονόητη έλλειψη, σε κάθε περίπτωση, γειτνίασης των ΑΟΖ Τουρκίας και Λιβύης. Ταυτόχρονα αποκαθιστά και τα όποια ζητήματα τυπικής νομιμότητας και αμφισβήτησης στόχευε το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο να δημιουργήσει σχετικά με την εν δυνάμει εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου εντός της Ελληνικής Αποκλειστικής Ζώνης. Οι όποιες τουρκικές προκλήσεις στην «οριοθετημένη» από το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη δεν μπορεί να δημιουργήσουν δικαιώματα έρευνας και πολύ περισσότερο εξόρυξης εντός της νόμιμης Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης όπως το Δίκαιο της Θάλασσας καθορίζει. Αναγκάζει δε εν τοις πράγμασι τη Λιβύη σε διαπραγμάτευση είτε απευθείας με την Ελλάδα οριοθέτησης των ακραίων ορίων των ΑΟΖ τους ή αλλιώς στα πλαίσια του συστήματος διεθνούς δικαιοσύνης μετά συνομολόγηση κοινού συνυποσχετικού επίλυσης της διαφοράς. Αντίθετα η Ελλάδα σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 156 του Ν. 4001/2011 που αναφέρει ότι: «ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ΄ης κηρυχθεί), είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης» έχει ορίσει θαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και στο Λιβυκό πέλαγος τα οποία δημοπρατήθηκαν και οι σχετικές εταιρείες οι οποίες πλειοδότησαν απέκτησαν ήδη τα σχετικά δικαιώματα σε επιτυχημένους διεθνείς διαγωνισμούς. Μετά λοιπόν τη σχετική οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Ελλάδας με την Ιταλία και Αίγυπτο (με επώδυνες παραχωρήσεις της Ελλάδας και έναντι της Ιταλίας όπως πχ και μεταξύ άλλων την παραχώρηση δικαιωμάτων αλιείας της περίφημης κόκκινης γαρίδας του Ιονίου πελάγους εντός της ελληνικής ΑΟΖ για την Ιταλία) εκκρεμεί η σχετική οριοθέτηση με την Λιβύη. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν απειλείται η νομιμότητα των παραχωρηθέντων οικοπέδων. Συμπερασματικά ο τουρκικός αναθεωρητισμός, που άλλωστε «στα σύνορα της καρδιάς του» όπως ανέφερε ο Τούρκος Πρόεδρος κος Ταγίπ Ερντογάν περιλαμβάνει τόπους όπου η Οθωμανική Αυτοκρατορία στα ακρότατα όρια της είχε επεκταθεί, - μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα Βαλκανικά και τα Αραβικά Κράτη -, παρά τις γεωγραφικές και νομικές ακρότητες της MAVI VATAN και του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, δεν δύναται, εν τοις πράγμασι και ενόψει των αντικειμενικών περιορισμών της γεωγραφίας, του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, των σχετικών διευθετήσεων (επώδυνων) Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών της Ελλάδας με όμορα κράτη με τα οποία μοιράζεται κοινά θαλάσσια σύνορα, αλλά και εσωτερικές κυρίαρχες πράξεις συνταγματικών οργάνων της, όπως ο ανωτέρω μνημονευθείς νόμος, η οριοθέτηση και η δημοπρασία οικοπέδων στην ΑΟΖ της, η επέκταση της αιγιαλίτιδας της ζώνης στο Ιόνιο και η σαφής και ρητή επιφύλαξη του δικαιώματος της οποτεδήποτε κρίνει σκόπιμο να επεκτείνει και στο Αιγαίο της αιγιαλίτιδα της ζώνη από τα σημερινά 6 μίλια, δεν δύναται να αμφισβητήσει αξιόπιστα τα Ελληνικά Κυριαρχικά Δικαιώματα της στις θαλάσσιες ζώνες της. Οποιεσδήποτε ενέργειες στις οποίες ενδεχομένως προβεί στα πλαίσια του ανωτέρω επικίνδυνου αναθεωρητισμού θα είναι ενέργειες παράνομες και εχθρικές προς την Ελλάδα. Ενέργειες ενός διεθνούς ταραξία με αρπακτικές διαθέσεις. Η τουρκική αρπακτική (predator) στρατηγική στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και αλλού (Συρία, Λιβύη, Ιράκ και αλλού) ενώ θεμελιώνεται ξεκάθαρα στην υποτιθέμενη τυφλή ισχύ, προσπαθεί να εξωραϊστεί από την Τουρκική κυβέρνηση με πράξεις όπως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Αυτές οι πράξεις όμως δεν αποκρύπτουν αλλά αποκαλύπτουν αυτές τις διαθέσεις. Δηλώσεις όπως αυτή του Τούρκου Υπουργού Άμυνας ότι η χώρα του δεν είναι … ξένη δύναμη στην Λιβύη είναι απολύτως ενδεικτικές. Όπως ενδεικτικές βέβαια είναι οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Τουρκίας στην Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη αλλά η εμπλοκή της Τουρκίας με στρατιωτική παρουσία σε σειρά άλλων χωρών. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι αλυσιτελείς όσο αφορά την Ελληνική Αποκλειστική Ζώνη στην Ανατολική Μεσόγειο. Διονύσης Παντής, Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο.